ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ – ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ

Ο Βολταίρος υπήρξε ο πρώτος και ο πιο δραστήριος από εκείνους που κατέστησαν αισθητές σε όλους διάφορες μισητές πρακτικές, που ακόμη δεν τις είχαν μισήσει, και οι οποίες έδειχναν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την άσκηση της δικαιοσύνης. Αφυπνίζει ενδοιασμούς που δεν υπήρχαν, τη φρίκη, που δεν ήταν ακόμη συνειδητή, ως προς ορισμένες διαδικασίες, των οποίων η έλλειψη χρησιμότητας, η αδικία και η φρικτή αυστηρότητα γίνονταν αποδεκτές λόγω μιας μακρόχρονης ευπειθούς συνήθειας. Μεταμορφώνεται έτσι σ’ ένα είδος νομοθέτη, διαφορετικού είδους, αφού ορίζει, καθιερώνει ένα εντελώς καινούριο έγκλημα. Οι ποινικοί νόμοι έπλητταν μέχρι τότε τις παραβάσεις και τις ύβρεις εναντίον της κοινωνικής τάξης, του κράτους, και της θρησκείας του κράτους. Ο Βολταίρος όμως διακηρύσσει πως υπάρχουν εγκλή¬ματα εναντίον της ανθρωπότητας, ότι υπάρχουν εγκλήματα εναντίον της σκέψης και τα θεωρεί αξιοκατάκριτα. Κάνει επίσης κατανοητό ότι και η ίδια η τιμωρία καταλήγει να γίνεται μερικές φορές έγκλημα, επειδή το θέαμα φρικτών βασανιστηρίων ξυπνά και συντηρεί σε άλλους τη λανθάνουσα θηριωδία τους, ενώ για πολλούς άλλους ένας άθλιος εγκληματίας μετατρέπεται σε σχεδόν αθώο θύμα. Εάν η δημόσια εξουσία εξάπτεται, εάν ξεσπά με μανία πάνω στο σώμα του στόχου, εάν ασπάζεται την οργή, ή αν ακολουθεί το δρόμο της εκδίκησης, τότε η αφηρημένη και καθαρή έννοια του Κράτους που αποδίδει δικαιοσύνη αλλοιώνεται και εξευτελίζεται. Γίνεται αντιληπτό πως το ίδιο το Κράτος δοκιμάζεται από ένστικτα που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει, και που δεν τα γνωρίζει παρά εις βάρος του ίδιου του λόγου ύπαρξής του.