“Θέλει δρόμο μέχρι να φτάσουμε εκεί, στο σημείο να μη μας έχουν ανάγκη τα παιδιά μας, αλλά να απολαμβάνουν την παρέα μας.” – Ελένη Γαρυφαλάκη 15 Ιουλίου, 2020 – Κατηγορία: Books, Παιδιά, Συνέντευξη – Ετικέτες: γονείς, εκπαίδευση, νοημοσύνη, παιδί, πολλαπλή νοημοσύνη, συνέντευξη

Συνέντευξη στη Σοφία Πολίτου-Βερβέρη για τις {σελίδες} για βιβλιόφιλους του NAKAS BOOK HOUSE

Το νέο σας βιβλίο «SMART BABIES – Η συναισθηματική, κοινωνική & πολλαπλή νοημοσύνη του παιδιού», από τις εκδόσεις Φουρφούρι, είναι ένας συνδυασμός δημιουργικής εργασίας με τα παιδιά, αλλά και άμεσης επικοινωνίας με τους γονείς και εκπαιδευτικούς. Θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για το περιεχόμενό του και τι επιδιώκετε μέσα από την κυκλοφορία του;

Δυο περίπου δεκαετίες τώρα που ασχολούμαι με την αξιοποίηση της θεωρίας της Πολλαπλής Νοημοσύνης στη μαθησιακή διαδικασία, έχω εμπνευστεί καταρχάς από τα ίδια τα παιδιά, σίγουρα από τους γονείς τους και, πολλές φορές, από συναδέλφους εκπαιδευτικούς, που έχουν βαθιά αγάπη για τη δουλειά τους. Το επιστέγασμα ήταν η δική μου εμπειρία σαν γονιός, όπου έμαθα να παρατηρώ κάθε δευτερόλεπτο πώς μεγαλώνει ένα παιδί και πόσο έξυπνα λειτουργεί η ανθρώπινη φύση και στον γονιό και στο παιδί. Η παρατήρηση αυτή, τελικά, με οδήγησε στο να καταργήσω πολλές στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με την ανατροφή των παιδιών και να εντρυφήσω ακόμα περισσότερο στην ευρύτερη νοημοσύνη του παιδιού, όχι μόνο σε ό,τι έχει να κάνει με τη νόηση. Αυτό το στόχο έχει και το βιβλίο: να εμπνεύσει γονείς και εκπαιδευτικούς να εμπιστευτούν το ένστικτο και την εμπειρία τους και να αφουγκραστούν τι πραγματικά έχει ανάγκη το παιδί που αφήνεται στα χέρια τους για να μεγαλώσει και να «ανθίσει».

Από την καθημερινή σας επαφή με τους γονείς, μέσω των σεμιναρίων Positive Parenting, ποιες διακρίνετε πως είναι οι κύριες ανασφάλειες των γονιών ως προς την εξέλιξη των παιδιών τους;

Φαινομενικά, όλοι οι γονείς θα ήθελαν να είναι το παιδί τους το πιο έξυπνο, το πιο ικανό, το πιο πετυχημένο που υπάρχει. Αυτό που οι ίδιοι λένε είναι πως θα ήθελαν το παιδί τους να είναι ευτυχισμένο, χωρίς, όμως, να έχουν ορίσει ακριβώς τι είναι η ευτυχία. Η, ακόμα, ορίζουν τι είναι η ευτυχία για τους ίδιους, αγνοώντας τι θα έκανε πραγματικά ευτυχισμένο το παιδί τους. Τελικά, όλοι οι γονείς επιθυμούν βαθιά ένα πράγμα, που πολύ εύστοχα απάντησε μια μαμά σε ένα σεμινάριο Positive Parenting το 2014: «Αυτό που πραγματικά επιθυμώ, γι’ αυτό και μ’ αρέσει να παρακολουθώ σεμινάρια γονεϊκότητας, είναι το παιδί μου να διεκδικεί τη ζωή που θέλει να ζει, να περνά καλά, χωρίς να με έχει ανάγκη». Θέλει δρόμο μέχρι να φτάσουμε εκεί, στο σημείο να μη μας έχουν ανάγκη τα παιδιά μας, αλλά να απολαμβάνουν την παρέα μας. Αυτό, όμως, δείχνει τρομερή αυτοπεποίθηση, καταρχήν δική μας και, σίγουρα, των παιδιών μας. Σε όλη αυτή την πορεία ανατροφής, οι γονείς χρειάζονται πολλή, πολλή υποστήριξη, κυρίως συναισθηματική.

Πόσο ανοιχτό είναι το πεδίο δράσης των εκπαιδευτικών/παιδαγωγών, ως προς τη μέριμνά τους για την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη της πολλαπλής νοημοσύνης των παιδιών, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα; Από τα σεμινάρια και τις ποικίλες συναντήσεις που έχετε μαζί τους, πιστεύετε ότι διαθέτουν… πλούσιο εξοπλισμό για την επίτευξη αυτού του στόχου; Αν λείπει κάτι, τι είναι αυτό;

Ίσως ακουστεί αιρετικό αυτό που θα πω, αλλά για μένα οι παιδαγωγοί δεν ανήκουν στον επιστημονικό κλάδο, αν και η νευροεπιστήμη έχει πολλά να προσφέρει στην παιδαγωγική. Για μένα, η παιδαγωγική είναι τέχνη. Θέλει ταλέντο, θέλει έμπνευση, θέλει μεράκι για να ασχοληθείς με τα παιδιά και να τα βοηθήσεις να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν. Δεν έχουν όλοι οι παιδαγωγοί την ίδια προσέγγιση. Κάποιοι είναι επιστήμονες, με πολύ καλές γνώσεις, αλλά δεν καταφέρνουν να δημιουργήσουν αυτή τη συναισθηματική σύνδεση, που κάνει τη διαφορά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό να λέγεται, γιατί οι παιδαγωγοί-καλλιτέχνες, που, ευτυχώς, είναι αρκετοί στη χώρα μας, δεν επαναπαύονται, αναζητούν συνέχεια τρόπους για να εμπνεύσουν τα παιδιά και εξερευνούν με περιέργεια και ζήλο ό,τι νεότερο προσφέρουν οι έρευνες στην ψυχολογία και στις νευροεπιστήμες. Έχω συναναστραφεί, ευτυχώς, με δεκάδες τέτοιους εκπαιδευτικούς, στο πλαίσιο επιμορφώσεων που έχω κάνει και στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Τους βοηθά ο πλούσιος συναισθηματικός τους κόσμος, η ιδιαίτερη καλλιτεχνική τους φύση και, αν κάτι τους λείπει, είναι η εμπιστοσύνη από γονείς και η υποστήριξη από το κράτος. Παρ’ όλ’ αυτά, συνεχίζουν ακάθεκτοι και κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο!

Σε μια εποχή που αριθμοί και η τεχνολογία τραβούν τους ανθρώπους από το χέρι και τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις τέχνες και τον πολιτισμό τους, το ζητούμενο των γονιών είναι να έχουν «έξυπνα παιδιά» ή «ισορροπημένα παιδιά»; Πώς αυτή η λανθασμένη απόδοση και ο διαχωρισμός των πηγών γνώσης και καλλιέργειας από την πλευρά των μεγάλων μπορεί να ερμηνευτεί μέσα από το βιβλίο σας έτσι ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν στο μέγιστο δυνατό όλες τις πτυχές της πολλαπλής νοημοσύνης;

Πρόκειται για την κλασική και αιώνια παρεξήγηση, ότι ο έξυπνος άνθρωπος είναι ο άνθρωπος με καλές ακαδημαϊκές ικανότητες. Όταν όλο το εκπαιδευτικό σύστημα και η επιτυχής επιβίωση σε αυτό εξαρτάται από άριστες ακαδημαϊκές ικανότητες, εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και καλές βαθμολογίες σε τεστ, λογικό δεν είναι οι γονείς να ζητούν από τα παιδιά τους να «διαβάζουν» και να αποκτούν όλο και περισσότερες γνώσεις; Κι όλα αυτά, χωρίς να ενδιαφερόμαστε για την παιδεία που αποκτούν ή για την πραγματική τους ικανότητα να μαθαίνουν εφ όρου ζωής ή, τελικά, να απολαμβάνουν και να αποζητούν τη μάθηση. Αν και θα συμφωνούσαμε όλοι, ότι αυτά είναι τελικά που έχουν σημασία, δυστυχώς, η καθημερινή τριβή με ένα ανόητο και παρωχημένο εκπαιδευτικό σύστημα δημιουργεί εύθραυστες διαπροσωπικές σχέσεις και ελλιπή καλλιέργεια και παιδεία των παιδιών. Χρειάζεται να φτάσουμε σε σχετικά μεγάλη ηλικία για να ξεφύγουμε από αυτή την «κινούμενη άμμο» και να θελήσουμε να ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας και την πολλαπλή μας νοημοσύνη και, τελικά, να βρούμε κι εμείς το δικό μας νόημα σ’ αυτή τη ζωή.  

Ο προσωπικός και μοναδικός ρυθμός που έχει κάθε άνθρωπος ως προς την ανάπτυξη και εξέλιξη της νοημοσύνης πολλές φορές δεν γίνεται αποδεκτός από γονείς ή εκπαιδευτικούς. Η προσπάθεια να καλυφθούν οι ανάγκες του μέσου όρου από τη μια, η συντήρηση κοινωνικών στερεότυπων από την άλλη, πολλά παιδιά καταλήγουν να βιώνουν με μεγάλη ένταση, δυσαρέσκεια και άγχος κάθε μορφή εκπαίδευσης ή γονεϊκής παραίνεσης, γνωρίζοντας πως δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Ψυχαναγκασμός, στρες, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Το βιβλίο σας τι προτείνει στο θέμα αυτό;

Η ερώτηση αυτή ακολουθεί θαυμάσια την προηγούμενη. Σαν παιδαγωγός περισσότερο και σαν γονιός λιγότερο, μιας και τα παιδιά μου είναι ακόμα μικρά, έχω παρατηρήσει όλη αυτή την αποδυνάμωση των τεράστιων δυνατοτήτων που έχουν τα παιδιά, όσο περνούν τα χρόνια. Είναι ο βασικός λόγος που γράφτηκε αυτό το βιβλίο: να μπορέσω να μεταφέρω ένα μήνυμα στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς να κοιτάξουν τα πραγματικά ποιοτικά χαρακτηριστικά των παιδιών και να τα ενισχύσουν, πέρα από τα ακαδημαϊκά ζητούμενα, που, έτσι κι αλλιώς, θα απαιτηθούν στη συνέχεια και, μάλιστα, δυστυχώς, από το προνήπιο κιόλας.

Πού θα προτείνατε να εστιάσουν γονείς και εκπαιδευτικοί και πώς για την ενδυνάμωση της συναισθηματικής ασφάλειας ως βασικό υπόστρωμα για τη βίωση εμπειριών και την υγιή εξέλιξη της πολλαπλής νοημοσύνης των παιδιών;

Καθαρά στο ένστικτό τους, αυτό το αλάνθαστο γονεϊκό ένστικτο, που γνωρίζει πολύ καλά, από τη φύση μας, τι χρειάζεται το παιδί. Όταν μπερδευόμαστε με την «κασέτα» των δικών μας γονιών, των άρθρων στο Internet ή του τι θα πει η τάδε και η δείνα σε μαμαδοομάδες στα social media, ε, εκεί χανόμαστε λίγο, κάνουμε και λάθη. Η συναισθηματική σύνδεση με το παιδί, από γονείς και εκπαιδευτικούς, είναι πολύ σημαντική. Είναι απλό σαν σύλληψη, απλά συμπαθείς πολύ το παιδί που έχεις απέναντί σου, αλλά δεν είναι εύκολο, το παραδέχομαι. Είναι αρκετές φορές που υπάρχει ασυμβατότητα, ακόμα και μέσα στην οικογένεια, όχι μόνο μεταξύ εκπαιδευτικού και παιδιού. Δεν ταιριάζουν όλοι οι χαρακτήρες, αλλά δεν χρειάζεται να ανησυχούμε γι’ αυτό. Πάντα υπάρχει ένας ενήλικας, κάπου, που θα αγαπήσει το παιδί άνευ όρων και θα το εμπνεύσει. Σίγουρα, πάντως, και οι ενήλικες χρειάζονται υποστήριξη: από τον σύντροφο, από τον συνάδελφο, από τον φίλο.

«…Ανθίζουν ελεύθερα…» αναφέρετε, όταν μιλάτε για την ανάπτυξη των παιδιών. Πολύ ευγενική και ευαίσθητη η σκέψη και η ταύτιση των παιδιών με τα λουλούδια, στον νου μας έρχεται η σύγκριση μεταξύ αγγλικού και γαλλικού κήπου. Είναι λεπτές οι ισορροπίες και οι προθέσεις των γονιών πολλές φορές παρερμηνεύονται, θέλοντας να δώσουν τα περισσότερα στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να καλλιεργείται μια ατίθαση παιδική προσωπικότητα δίχως όρια. Στο σημείο αυτό, την ελευθερία πώς την προσδιορίζετε και πώς μπορούν γονείς, εκπαιδευτικοί και παιδιά να συνεργαστούν αρμονικά στον τομέα αυτόν;

Πολλή σωστή η παρατήρηση αυτή σχετικά με τις προθέσεις των ενηλίκων και την έλλειψη ορίων. Όχι μόνο, δηλαδή, αλλά δημιουργούνται γενιές παιδιών που βαριούνται πολύ, που έχουν έλλειψη κινήτρων, η ψυχή τους, γενικά, αδρανεί. Μοιάζουν με λουλούδια που τα αποξηράναμε και τους χαρίσαμε την αιώνια διακοσμητική ικανότητα! Η ιαπωνική φιλοσοφία ikigai δίνει μια όμορφη ερμηνεία της ελευθερίας, όταν προτείνει να βρούμε τον σκοπό για τον οποίο ζούμε. Δεν είναι μόνο τα χρήματα, ούτε οι καλές σπουδές. Μαζί με αυτά είναι και να κάνεις αυτό που αγαπάς, αλλά κι αυτό που μπορείς να προσφέρεις στον κόσμο για να τον κάνεις καλύτερο. Δυστυχώς, δεν μπορώ να απαντήσω πώς θα μπορούσαν να συνεργαστούν γονείς, εκπαιδευτικοί και παιδιά, γιατί είμαστε ακόμα πολλά βήματα πίσω σαν κοινωνία και νοοτροπία. Χρειάζεται να αλλάξουν πολλές στερεοτυπικές αντιλήψεις.

Μιλήστε μας για τη δική σας πρωτοποριακή παιδαγωγική θεωρία Spin. Σε τι διαφέρει από άλλες σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους;

Αν ήταν σχήμα, δε θα ήταν ένα κλειστό σχήμα, όπως ένας κύκλος ή ένα παραλληλόγραμμο. Αν ήταν σχήμα, θα ήταν μια σπείρα, αυτό το εντυπωσιακό συμπαντικό σύμβολο που ενυπάρχει παντού μες στη φύση. Ενυπάρχει και στη δική μας φύση, την πνευματική, την ψυχική, τη συναισθηματική και τη νοητική. Βάλτε στο κέντρο τον εαυτό σας, το Εγώ σας. Θυμηθείτε πότε μαθαίνετε καλύτερα, πότε το μυαλό σας είναι ανοιχτό στην εμπειρία. Συμβαίνει όταν αισθάνεστε συναισθηματικά ασφαλής. Από εκεί ξεκινά το SPIN, από την καλή συναισθηματική νοημοσύνη, και εκεί δίνουμε πρώτα βάση. Κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Δεν ωφελεί, όμως, να μεγαλώνει νομίζοντας ότι είναι κάτι διαφορετικό από τους άλλους. Είμαστε γεννημένοι να αναπτυσσόμαστε νοητικά και ψυχικά μέσα σε ομάδα, μέσα σε κοινωνία. Έτσι, λοιπόν, η θεωρία SPIN δίνει έμφαση στην ομάδα, στην κοινωνική νοημοσύνη του παιδιού. Μαθαίνουμε πολλά από τους άλλους και μαθαίνουμε καλύτερα όταν είμαστε αποδεκτοί σε κοινωνική ομάδα. Τώρα μπορούμε να ξεδιπλώσουμε τα ταλέντα, τις κλίσεις και τις δεξιότητές μας, δηλαδή να ενεργοποιήσουμε την πολλαπλή μας νοημοσύνη. Φυσικά, δεν μας βοηθά να είμαστε «οι πιο έξυπνοι του χωριού» αν είμαστε μόνοι μας, κενοί συναισθηματικά, χωρίς φίλους και αγάπη. Επίσης, δεν μας βοηθά να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε, αν αυτά που γνωρίζουμε και δημιουργούμε δεν τα μοιραζόμαστε με τους άλλους. Είναι η εξέλιξη της σπείρας, η κορύφωση της μαθησιακής εμπειρίας, η ομότιμη παραγωγή, η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.
Η θεωρία Spin έχει δικές της μεθοδολογίες, αλλά η ίδια είναι περισσότερο φιλοσοφία, ένα παιδαγωγικό όραμα, που στηρίζεται στη συναισθηματική, κοινωνική και πολλαπλή νοημοσύνη. Συνδυάζει γνώσεις νευροεπιστήμης, ψυχολογίας, αλλά και φιλοσοφίας και παιδαγωγικής.

Ετοιμάζετε κάποιο άλλο έργο; Αν ναι, έχει σχέση με την πολλαπλή νοημοσύνη ή αφορά κάποια άλλη θεματική ενότητα ή ακόμα και κατηγορία συγγραφής; Θα θέλατε να μας αποκαλύψετε το θέμα του;

Το βιβλίο “Smart Babies” είναι το πρώτο από μια σειρά τριών βιβλίων, που έχουν σχέση με τη θεωρία Spin και τη συναισθηματική, κοινωνική και πολλαπλή νοημοσύνη μικρών και μεγάλων. Το δεύτερο βιβλίο αφορά σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου, με θέμα τα χαρισματικά παιδιά και τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Το τρίτο βιβλίο αφορά σε παιδιά λυκείου και ενήλικες και είναι σχετικό με την αναζήτηση του επαγγέλματος που μας ταιριάζει, αλλά και την έννοια του έξυπνου πολίτη (smart citizen).

Πού μπορούμε να σας συναντήσουμε διαδικτυακά αλλά και από κοντά;

Διαδικτυακά θα με βρείτε σε όλα -σχεδόν!- τα social media, κυρίως στo blog kalosagogos.blogspot.com και στο Facebook (σελίδες «Πολλαπλή Νοημοσύνη», “Smart Babies” και «Καλός Αγωγός»). Από κοντά θα είναι χαρά μου να κάνουμε παρέα δράσεις Spin στο χώρο Πολλαπλής Νοημοσύνης που έχω δημιουργήσει, ο οποίος λέγεται Καλός Αγωγός και βρίσκεται στο Ηράκλειο Κρήτης.