“Κάτι βαθιά χαραγμένο στη γενετική μας δομή ίσως να είναι αυτό που μας ωθεί να μάθουμε τι είμαστε και από πού προήλθαμε” – Διονύσης Π. Σιμόπουλος 15 Ιουλίου, 2020 – Κατηγορία: Περιοδικό – Ετικέτες: editorial, how it works, γνώση, εξέλιξη, επιστήμη, περιβάλλον, περιοδικό, τεχνολογία
Εισαγωγικό σημείωμα του Διονύση Π. Σιμόπουλου, Επίτιμου διευθυντή Ευγενιδείου Πλανηταρίου για το #1 τεύχος του περιοδικού How it works
Με μεγάλη μου χαρά σάς καλωσορίζω στο νέο αυτό περιοδικό επιστήμης και τεχνολογίας, ελπίζοντας ότι σ’ αυτό θα βρείτε έναν πιστό φίλο που θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τον κόσμο γύρω σας. Γιατί θεωρώ πως η κατανόηση της επιστήμης και της τεχνολογίας απ’ όσο το δυνατόν πλατύτερα στρώματα της κοινωνίας μας είναι σήμερα όχι μόνον αναγκαία αλλά και επιβεβλημένη. Η εκτίμησή μου αυτή δεν είναι κάτι το πρόσφατο, αλλά ξεκίνησε από τη δεκαετία ακόμη του 1960 στην Αμερική και εδραιώθηκε μερικά χρόνια αργότερα και στη χώρα μας, αφενός μεν στο Ευγενίδειο Πλανητάριο, αλλά και αργότερα σε διάφορες εκδοτικές προσπάθειες, όπως ήταν για παράδειγμα η έκδοση του περιοδικού Αναλόγιο από τον παλιό και αγαπητό μου φίλο Κώστα Καβαθά, έναν πραγματικά αναγεννησιακό άνθρωπο και πρωτοπόρο στον εκδοτικό χώρο των περιοδικών ειδικού τύπου.
Κι όλα αυτά γιατί στην εποχή μας, που οι πολίτες αντιμετωπίζουν κρίσιμες επιλογές σε θέματα με επιστημονική και τεχνολογική βάση, είναι απαραίτητο η επιστημονική μεθοδολογία να γίνει ευρύτερα κατανοητή. Η εξάρτηση, άλλωστε, της ανθρωπότητας από την υπεύθυνη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας αυξάνει καθημερινά. Κι όμως, η κατανόηση τέτοιων θεμάτων από τον μέσο άνθρωπο είναι σήμερα περιορισμένη, ενώ η ανάγκη για μια πλατύτερη διάχυση της γνώσης θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο στο άμεσο μέλλον. Ως άτομα και ως συνειδητοποιημένοι πολίτες είναι απαραίτητο να εξοικειωθούμε με την επιστήμη, την τεχνολογία και τις συνέπειές τους στην καθημερινή μας ζωή.
Κι όμως, οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας δεν διαθέτουν την απαιτούμενη βάση για μια ευρύτερη κατανόηση των αλλαγών, αφού ο τρόπος της εκπαίδευσής τους είναι συνήθως πολύ αόριστος για να τους επιτρέψει να τις παρακολουθήσουν, με αποτέλεσμα πολλοί απ’ αυτούς να παραιτούνται από οποιαδήποτε περαιτέρω προσπάθεια, αφού θεωρούν ότι πολλά πράγματα στον κόσμο είναι πλέον πάνω από τις ικανότητες τους. Είναι φανερό ότι μια τέτοια κατάσταση δεν βοηθά στη δημιουργία ενός πολίτη με αυτοπεποίθηση και αυτοσεβασμό, ούτε και στη δημιουργική και υπεύθυνη συμπεριφορά του στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Και να σκεφτεί κανείς ότι στο άμεσο μέλλον τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα, γιατί ήδη αντιμετωπίζουμε μιαν εκρηκτική αύξηση του αριθμού των νέων γνώσεων και ανακαλύψεων, γεγονός που συνεπάγεται και μιαν ανάλογη αύξηση της επίδρασής τους στην καθημερινή μας ζωή. Αυτή η εξέλιξη σημαίνει επίσης πως όλες οι νέες γνώσεις θα είναι όλο και πιο εξειδικευμένες, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολα κατανοητές από τους «μη ειδικούς». Γι’ αυτό, η μετάδοση των γνώσεων θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε οι πιο βασικές τουλάχιστον έννοιες να είναι κατανοητές από κάθε άτομο, ακόμη κι αν δεν διαθέτει κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση, ενώ είναι καθήκον των «ειδικών» να μεταδίδουν αυτά που ξέρουν στους μη ειδικούς με έναν απλό και κατανοητό τρόπο και σε καθημερινή βάση.
Σ’ ένα τέτοιο, λοιπόν, πλαίσιο θεωρώ ότι κάθε επιστήμονας έχει την υποχρέωση να παίξει έναν πολύ κρίσιμο ρόλο στη διάχυση των νέων γνώσεων, αφού, έτσι κι αλλιώς, τα περισσότερα άτομα κάθε ηλικίας γοητεύονται από τη φύση και θα ήθελαν πράγματι να την κατανοήσουν καλύτερα. Κάτι βαθιά χαραγμένο στη γενετική μας δομή ίσως να είναι αυτό που μας ωθεί να μάθουμε τι είμαστε και από πού προήλθαμε. Ίσως είναι αυτό που μας ωθεί να θέτουμε τις ερωτήσεις, που μας κάνει κυνηγούς της γνώσης, πειραματιστές και εξερευνητές. Είναι αυτό που μας κάνει να διερωτόμαστε τι κρύβεται πίσω από τον επόμενο λόφο ή πέρα από την απέραντη θάλασσα.
Δεν θα ‘πρεπε άλλωστε να ξεχνάμε ποτέ το μάθημα που μας δίδαξε η ιστορία της επιστήμης, γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψουμε τις συνέπειες μιας επιστημονικής ανακάλυψης ή της ανάπτυξης της τεχνολογίας, αφού κάθε πρόσθετο κομμάτι γνώσης, οσοδήποτε περίεργο, άσχετο ή αφηρημένο κι αν φαίνεται αρχικά, καταλήγει, αργά ή γρήγορα, άμεσα ή έμμεσα, σε κάποια πρακτική και χρήσιμη εφαρμογή. Αν δεν συνεχίσουμε την επιστημονική έρευνα, την αναζήτηση και τον συνεχή εμπλουτισμό των γνώσεών μας, θα θαφτούμε γρήγορα κάτω από το βάρος των καθημερινών μας προβλημάτων χωρίς ελπίδα να τα λύσουμε ποτέ. Γιατί όπως έλεγε κι ο Ρόμπερτ Γκόνταρντ: «Το όνειρο του χτες είναι η ελπίδα του σήμερα και η πραγματικότητα του αύριο».
